Bugün Endonezya'da gerçekleşen 7.7 büyüklüğündeki depremin yarattığı Tsunami 100'ün üzerinde kişinin hayatına mal oldu. Amerikan Okyanus ve Hava Bilimi Birimi NOAA'nın sitesinden Tsunami'nin ne olduğu hakkında bilgi aldım.
Öncelikle en baştaki T harfini okumamamız gerektiğini söyleyerek başlayayım, Su-Naa-Mii diye okunmalı. Okyanus zemininde gerçekleşen depremler, zemin kayması, volkanik patlamalar ve nadiren de meteor çarpması sonucunda oluşan yüksek dalgalara verilen isim. Bilinen en yüksek tsunami 1883 yılında Krakatau yanardağının patlaması sonucu oluşan tsunamiymüş ve yüksekliği 40 metreye ulaşmış.
Pasifik okyanusu dibi son derece engebeli, dağlık olduğu ve volkanları da bolca bulunduğu için en çok tsunami yaratan okyanus. Bu tsunamilerden kıyıya ulaşmadan önce haber almak için Pasifik Tsunami alarm sistemi Honolulu Hawaii'de kurulmuş ve hizmetlerinden 26 ülkenin faydalanıyor.
Tsunamilerle ilgili beni şaşırtan bir konu, okyanus üzerinde ilerlerken genellikle sadece 1 metreden kısa oldukları ve gemi üzerindeyseniz hissedilemeyeceği oldu. Halbuki Poseidon filminde biz farklı izlemiştik. Tsunami okyanus üzerindeyken neredeyse bir yolcu uçağı hızında ama kısa bir dalga şeklinde ilerliyor (yaklaşık saatte 900 km hızla) Tsunami gücünü kıyıya yaklaştıkça alıyor. Birden su çekilmeye başlıyor ve dalga çekildiği ölçüde yükseliyor. Dalgalar çekilirken taş, gemi, kalas ne varsa içine alıyor ve maksimum yüksekliğe ulaştıktan sonra tüm topladıkları ile saldırıya geçiyor. Ayrıca tek bir dalga şeklinde değil, dalgalar serisi şeklinde de olabiliyor ve ilk dalga vurduktan sonra 1 saat daha tehlikesi devam ediyor.
Tsunami oluşmasında birçok faktör bulunuyor; depremin büyüklüğü, dikey hareketliliği, suyun derinliği, enerjinin transfer olma etkisi gibi. İç denizlerde de tsunami olma olasılığı var ama çok nadir görülen ve tespit edilen bir hareketlenme olduğu söyleniyor. Kandilli rasathanesi profesörlerinin genel kanısı ise Marmara denizinde ancak Tsunamicik olabileceği .
No comments:
Post a Comment