Sunday, November 21, 2010

Uçakla gidiş-dönüş saatleri neden fark ediyor?

Doğudan batıya uçakla seyahat ederken uçuş süresi, batıdan doğuya gidişe göre daha uzundur. Sebebini sorduğunuzda da genelde turizm acentası görevlileri "dünyanın dönüş istikametinin tersine gidiyorsunuz da o yüzden" diye cevap verirler. Bu son derece yanlış bir açıklama ve şimdi size asıl sebebi açıklayacağım. 

Öncelikle bu açıklamanın neden yanlış olduğunu anlatayım.İlk olarak hatırlamamız gereken dünyanın çapı; ekvatorda 40.000km. Dünya bir gün içinde kendi etrafında tam bir dönüş yaptığına göre, ekvatorda duruyor olsanız bir günde 40.000km yol kat edeceksiniz. Bir günde 24 saat olduğuna göre saatte 40.000/24 = 1666km /saat hızla dönüyoruz. 

İkinci hatırlamamız gereken ise görecelik kuramı. Uzaydan bakıldığında siz saatte 1666km hızla ilerleyen bir kişisiniz. Ama dünyadan bakıldığında km hızınız 0. Olduğunuz yerde zıplayacak olsanız uzaydan bakıyorsak, hızınız yine 1666km. Ama zıpladığınız andaki hızınız da 1666km olduğundan dünyanın hızı sizinle aynı olmuş oluyor.  Dünyanın ters istikametinde, doğudan batıya 16km/saat hızla koşuyor olsanız, uzaydaki hızınız 1682 km/saat olacak. Batıdan doğuya koşuyor olsanız ise hızınız uzayda 1650km/saat olacak. Yani dünyanın dönüş hızının veya istikametinin sizin hızınız üzerinde bir etkisi yok. 

O zaman neden Istanbul'dan Singapur'a gitmek 10 saat 40 dakika sürüyor da, dönüş 12 saat sürüyor? Cevap atmosferdeki rüzgar akımları. Resimde dünya üzerinde hakim atmosferik akımları görebilirsiniz. Kuzey yarım kürede soldan sağa rüzgar oklarının olduğu yerden seyahat ettiğimiz için giderken rüzgarı arkamıza alıyoruz, dönerken ise rüzgara doğru gidiyoruz. İşte farkı yaratan da bu.

2 comments: